Η επιλογή σπουδών και επαγγέλματος αποτελούσε πάντοτε ένα δυνατό «γρίφο» για τους περισσότερους γονείς και μαθητές.
Πριν αρκετά χρόνια, υπήρχαν κάποιες σταθερές αλλά και κάποιες δικλείδες ασφαλείας οι οποίες είχαν να κάνουν με τη «σίγουρη επαγγελματική αποκατάσταση» στο δημόσιο τομέα, με κάποιους κλάδους όπως ο κατασκευαστικός που είχαν ευδιάκριτη δυναμική, με επαγγέλματα που είχαν κύρος και γόητρο όπως ο γιατρός και δικηγόρος και ταυτιζόταν με ασφαλή επαγγελματική ανέλιξη κ.ο.κ. Έπειτα, ήρθε η αλματώδης αύξηση των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η οικονομική κρίση και πλέον και η παγκόσμια υγειονομική κρίση η οποία, από ότι φαίνεται, μαζί με την 4η βιομηχανική επανάσταση θα διαμορφώσει ταχύτατα ένα εντελώς διαφορετικό τοπίο στην αγορά εργασίας. Το δεδομένο αυτό, ωστόσο, έρχεται να εντείνει ακόμη περισσότερο τις αγωνιώδεις προσπάθειες των νέων ανθρώπων να προετοιμάσουν τα επόμενα τους βήματα.
Είναι ξεκάθαρο πως στη «μετα Covid19» εποχή και αγορά εργασίας, δύο είναι τα βασικά δεδομένα: Η μόνη ασφαλής δικλείδα για το σχεδιασμό της σταδιοδρομίας μας είναι οι κλίσεις, τα ενδιαφέροντα και η στοχευμένη ενασχόληση μας σε ένα κλάδο και σε ένα επαγγελματικό-ακαδημαϊκό πεδίο. Το δεύτερο είναι πως, η αγορά εργασίας που έρχεται, θα είναι εντελώς διαφορετική, θα εστιάζει σημαντικά στις δεξιότητες του καθένα και ο σχεδιασμός της σταδιοδρομίας δεν είναι εύκολη υπόθεση που σηκώνει ωχαδερφισμούς αλλά απαιτεί τη συνδρομή ειδικών.
Σε κάθε περίπτωση, ένα δεδομένο το οποίο αναδύεται σταδιακά είναι πως το υβριδικό μοντέλο εργασίας, είναι προ των πυλών. Με το συνδυασμό εξ αποστάσεως εργασίας-τηλεργασίας και συγκεκριμένες περιπτώσεις δια ζώσης παρουσίας, το μοντέλο αυτό φαντάζει επιθυμητό σε αρκετές επιχειρήσεις αλλά και σε αρκετούς εργαζομένους, σύμφωνα και με μελέτες που ήδη έχουν αρχίσει να παρουσιάζονται. Αξίζει να σημειωθεί εδώ, πως αυτό το μοντέλο θα εστιάσει κατά κύριο λόγο στο ποσοστό εκείνων των εργαζομένων που αποτελούν επιστημονικό και εργατικό δυναμικό υψηλής κατάρτισης και μόρφωσης. Διότι, η τηλεργασία μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα σε συγκεκριμένους κλάδους και επαγγέλματα π.χ. επιστήμονες πληροφορικής, ψυχολόγους κ.λπ. ενώ σε κάποια άλλα όπως για παράδειγμα μηχανικούς δυσκολότερα. Γενικότερα, οι κλάδοι που δείχνουν αν έχουν υψηλότερη δυνατότητα και ευελιξία στην εξ αποστάσεως εργασία σχετίζονται με:
α) την οικονομία και την ασφάλιση
β) το management
γ) το ΙΤ και τις τηλεπικοινωνίες
δ) συγκεκριμένες μορφές εκπαίδευσης.
Στον αντίποδα, για συντριπτικό ποσοστό των εργαζομένων, πολύ δύσκολή ή (προς το παρόν) πρακτικά ανεφάρμοστη, φαντάζει η τηλεργασία στους κλάδους α) της γεωργίας & γεωπονίας, β) των κατασκευών, γ) της εστίασης, δ) εξόρυξης -μεταλλευτικών εργασιών, ε) πρόνοιας και κοινωνικής εργασίας. Και φυσικα τα δεδομένα αυτά αφορούν κυρίως τις αναπτυγμένες οικονομίες και λιγότερο τις αναπτυσσόμενες.
Δεν είναι τυχαίες οι σχετικές μαρτυρίες όπως αυτή του Eric Yuan (Διευθύνων σύμβουλος, Zoom Video Communications) στο BBC όπου ανέφερε πως εκατοντάδες χιλιάδες επαγγελματίες κα επιχειρήσεις (ανεξαρτήτως κλάδου και μεγέθους) από λογιστές μέχρι εκπαιδευτές γιόγκα, διατήρησαν και μεγάλωσαν τις επιχειρήσεις τους, χρησιμοποιώντας το βίντεο για να συνδεθούν με πελάτες και πιστεύουμε ότι αυτό το μοντέλο θα διαδοθεί ακόμα περισσότερο στο μέλλον, προμηνύοντας μια νέα πραγματικότητα, ακόμη και για κλάδους ή επαγγελματίες που μέχρι πριν 1-2 χρόνια φάνταζε πολύ μακρινή.
Επακόλουθα, αναδύονται κλάδοι, δυνατότητες και εξειδικεύσεις οι οποίοι από επαγγέλματα του μέλλοντος πλέον ορίζονται ως επαγγέλματα του αύριο. Αυτές τις εξειδικεύσεις και κλάδους, πολλές φορές αγνοούν γονείς και μαθητές, όπως πολλές φορές παραβλέπουν πως συνδέονται και με «παραδοσιακές» σπουδές. Για παράδειγμα, η στατιστική και η βιοστατιστική είναι ένα επιστημονικό πεδίο στο οποίο μπορεί μελλοντικά να εξειδικευθεί και να ακολουθήσει κανείς σπουδάζοντας σε ένα τμήμα Μαθηματικών!
Άλλοι αναδυόμενοι τομείς και εξειδικεύσεις που συνδέονται με εξελίξεις που έχει επιφέρει η πανδημία -και όχι μόνο- είναι ενδεικτικά οι ακόλουθοι:
– Επιστήμονες των Δεδομένων. Είναι οι επιστήμονες και επαγγελματίες που ήδη καλούνται να διαχειριστούν ένα τεράστιο όγκο δεδομένων και πληροφοριών σε πολλούς κλάδους. Ήδη απαραίτητοι σε δεκάδες τομείς και επιχειρήσεις ακόμα και μεσαίου μεγέθους, αναγκαία η παρουσία τους προκειμένου να εφαρμόσουν σωστά είτε ένα συνδυασμό IT & Business, είτε μέσω των πεδίων data quality & data integration να εξάγουν χρηστικά πορίσματα για ερευνητικούς και άλλους σκοπούς.
– Αναλογιστές: Με ολοένα και πιο απρόβλεπτο το πεδίο της διαχείρισης κινδύνων και της ανάλυσης ρίσκου, οι ειδικοί αυτοί επιστήμονες καλούνται τα επόμενα χρόνια να αποσοβήσουν δυσάρεστες καταστάσεις ή να περιορίσουν πιθανές συνέπειες. Έχοντας ως εργαλείο τα μαθηματικά και τη στατιστική είτε εργαζόμενοι στον ασφαλιστικό κλάδο, είτε εργαζόμενοι ως actuarial consultants είτε μεταπηδώντας στο χρηματοοικονομικό κλάδο, οι αναλογιστές αναλύουν και συμβάλλουν στη διαχείριση οικονομικών κινδύνων κάθε μορφής που μπορούν να προκύψουν ως συνέπεια πολλών παραγόντων και καταστάσεων.
– Βιοστατιστικοί – Μοριακοί Βιολόγοι – Βιοτεχνολόγοι: Ως ειδικοί επιστήμονες που έχουν τη δυνατότητα να αντιλαμβάνονται μηχανισμούς λειτουργίας έμβιων συστημάτων, να κατανοούν λειτουργικές ανωμαλίες, ασθένειες, ιώσεις, βιοδιεργασίες και να αναλύουν εξάγοντας συγκεκριμένα πορίσματα, οι εν λόγω ειδικότητες φαντάζουν πλέον να μην λογίζονται αποκλειστικά ως εργαστηριακοί επιστήμονες αλλά και ως πολύτιμοι σύμβουλοι του κράτους και των σχετικών φορέων.
– 3D Specialists & Designers. Το κομμάτι του 3D και VR φέρνει την τρισδιάστατη απεικόνιση και την εικονική πραγματικότητα πιο κοντά από ποτέ στο μέσο άνθρωπο. Με εφαρμογές οι οποίες ξεκινούν από το gaming και φτάνουν μέχρι τον πολιτισμό και την ιατρική, οι ανερχόμενοι αυτοί τομείς συνδυαστικά με το 3D printing και με το advanced manufacturing έρχονται να μας παραδώσουν προϊόντα και υπηρεσίες με ευκολία, ακρίβεια και δυνατότητες που δεν μπορούσαμε να φανταστούμε στο παρελθόν.
– Τηλεκπαιδευτικοί. Όσον και αν φαντάζει ως μια «προσωρινή» λύση, σε αρκετές βαθμίδες και μορφές της εκπαίδευσης, η τηλεκπαίδευση ήρθε για να μείνει. Οπότε στελέχη τα οποία θα είναι ή θα καταρτιστούν στις νέες και δυναμικές μαθησιακές διαδικασίες, θα έχουν πολύ υψηλότερη ζήτηση προσεχώς είτε αναφερόμαστε στην εκπαίδευση ενηλίκων, είτε στην επαγγελματική ή άλλη εκπαίδευση
– Μηχανικοί Ρομποτικής. Η εφαρμοσμένη μηχανική και η αυτοματοποίηση αξιοποιείται και μπορεί να μεγιστοποιηθεί σε τομείς όπως οι μεταφορές, η βιομηχανική παραγωγή, η ιατρική κ.ά. Για παράδειγμα, στη ρομποτική χειρουργική, ο χειρουργός μπορεί να βρίσκεται πλέον μπροστά σε μια χειρουργική κονσόλα όπου θα βλέπει σε μια οθόνη το χειρουργικό πεδίο, και θα πραγματοποιεί την επέμβαση μέσω ειδικού εξοπλισμού. Ένα τέτοιο ρομποτικό σύστημα προσφέρει τρισδιάστατη και ακριβή εικόνα στο χειρουργό, οι εντολές που δίνει ο χειρουργός μεταφέρονται ψηφιακά, στους αρθρωτούς χειρουργικούς βραχίονες ενός ρομπότ, οι οποίοι εκτελούν πρακτικά τη χειρουργική επέμβαση. Με την σταδιακή εφαρμογή και του 5G,η διαδικασία αυτή φυσικά μπορεί να γίνει και εξ αποστάσεως με άμεση χρονική ανταπόκριση σε real time.
– Χείριστες Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών. Ενώ στην κοινή συνείδηση έχουν καθιερωθεί ως drones, η σωστή ορολογία είναι UAS (Unmanned Aircraft System) ή UAV (Unmanned Aircraft Vehicle) όσον αφορά στη διεθνή ορολογία ενώ η Υ.Π.Α. χρησιμοποιεί τον όρο ΣμηΕΑ (Συστήματα μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών). Επειδή αυτή η τεχνολογία αναμένεται να αξιοποιηθεί σε πάρα πολλούς τομείς τα επόμενα χρόνια, οι εξειδικευμένοι χειριστές αναμένεται να κληθούν να καλύψουν πολλές θέσεις σε επιχειρήσεις και τομείς πολλών κλάδων.
– DevOps Engineers. Ελληνική απόδοση του όρου ακόμα δεν υπάρχει, αλλά μπορούμε να περιγράψουμε τον συγκεκριμένο επαγγελματία ως ένα στέλεχος με διεπιστημονικές γνώσεις και εξειδίκευση που είναι σε θέση να κατανοεί πλήρως τον λειτουργικό κύκλο ανάπτυξης λογισμικού και να επιβλέπει την ανάπτυξη του κώδικα.
– Front-end Engineers. Είναι οι εξειδικευμένοι επιστήμονες υπολογιστών που εστιάζουν συχνά στα UI στοιχεία ενός website. Με ολοένα και εναλλασσόμενες τις ανάγκες των χρηστών αλλά και των προδιαγραφών που αναπτύσσονται στο web εάν σήμερα αξιολογούνται ως αναγκαίοι, φαντάζουν απαραίτητοι για τις αυριανές επιχειρήσεις.
– Μηχανικοί Υλικών: Ο κλάδος της Επιστήμης και της Μηχανικής των Υλικών σχετίζεται με οτιδήποτε αφορά στο σχεδιασμό, τη σύνθεση και την ανάπτυξη των υλικών που αξιοποιούνται σε πλήθος τεχνολογικών εφαρμογών και όχι μόνο. Από βιοσυμβατά υλικά με εφαρμογές στην υγεία μέχρι νανοϋλικά που μπορούν να αξιοποιηθούν μέχρι και στο διάστημα, ο Μηχανικός Υλικών έχει ενεργό ρόλο και εμπλοκή σε τομείς όπως η ενέργεια, η δόμηση, η αεροναυπηγική, η βιοϊατρική κ.ά.
– Solutions Engineers. Έχοντας κατά κύριο λόγο τεχνικό υπόβαθρο με έντονα ανεπτυγμένα soft skills αλλά και δεξιότητες και γνώσεις που σχετίζονται με την εξυπηρέτηση πελατών ή/και τις πωλήσεις, η επαγγελματική αυτή εξειδίκευση έχει να κάνει με έναν προγραμματιστή ή έναν μηχανικό λογισμικού που λειτουργεί πολύ συχνά όμως ως chief technology officer (CTO). Ένα εξειδικευμένο στέλεχος το οποίο μπορεί από τη μια να δώσει λύση σε τεχνολογικά προβλήματα ενός πελάτη αλλά και επιπρόσθετα να αντιληφθεί και να προσδιορίσει τις ανάγκες ενός πελάτη.
Τέλος, θα πρέπει να έχουμε κατά νου πως πολλές επαγγελματικές δραστηριότητες και αυριανοί ρόλοι, θα συνδέονται με ένα βασικό πτυχίο και πρόγραμμα σπουδών αλλά θα έχουν ως απαραίτητη προϋπόθεση την εξειδίκευση ή συγκεκριμένες δεξιότητες. Για παράδειγμα τομείς όπως Digital Marketing, Data Visualization, Cloud Engineering, Deep Learning, Blockchain Technology μπορεί να έχουν έντονη συνάφεια με τμήματα όπως π.χ. Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας, Ψηφιακών Μέσων (Digital Marketing), Γραφιστικής & ΜΜΕ (Data Visualization), με τμήματα ΗΜΜΥ, Μηχανικών Πληροφορικής, Επιστήμης Υπολογιστών κ.ά. (Cloud Engineering, Deep Learning, Blockchain Technology), ωστόσο τα πτυχία από μόνα τους, δίχως την εμβάθυνση και την εξειδίκευση, συχνά δεν καλύπτουν τις σύγχρονες και μελλοντικές ανάγκες του πεδίου καθαυτό.
Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο πως σε σχετική μελέτη του LinkedIn, που υλοποιήθηκε για το WEF, πολλοί επαγγελματίες και επιστήμονες που στελεχώνουν περιζήτητες θέσεις και αναδυόμενους κλάδους έχουν φαινομενικά «άσχετο» πτυχίο και προέρχονται συχνά και από εντελώς διαφορετικά επαγγέλματα. Χαρακτηριστικό ως προς αυτό, είναι ο κλάδος της ΑΙ και της Data Science όπου σχεδόν τα μισά στελέχη που αναφέρονται στη σχετική μελέτη προέρχονταν από κλάδους που δεν είχαν καμία σχέση ή συνάφεια.
Εύλογα, εάν στο παρελθόν αποτελούσε απαραίτητη προϋπόθεση, στο παρόν φαντάζει ως επιταγή, η οποιαδήποτε αναζήτηση και σχεδιασμός γονέων και μαθητών για την επιλογή σπουδών και επαγγέλματος να επικεντρωθεί στην ουσία. Και η ουσία δεν είναι άλλη από το να ανακαλύψουμε τα ταλέντα μας, να αντλήσουμε σωστή πληροφόρηση για τα προγράμματα σπουδών και να μάθουμε για τις επερχόμενες τάσεις στην αυριανή αγορά εργασίας. Και όλα αυτά επιτυγχάνονται μέσω μιας πολύτιμης διαδικασίας, όπως είναι ο επαγγελματικός προσανατολισμός. Μιας διαδικασίας η οποία, ειδικά στη σύγχρονη εποχή, κρίνεται πιο αναγκαία από ποτέ.
Σύνταξη: Δρ Ταουσάνης Χρήστος, Σύμβουλος Σταδιοδρομίας & Επιστημονικός Διευθυντής EMPLOY EDU Σύμβουλοι Εκπαίδευσης & Σταδιοδρομίας | www.employ.edu.gr